Seriemoordenaar Jack the Ripper heeft sinds 2015 een museum dat volledig is gewijd aan hem, zijn misdaden en zijn slachtoffers. Is dit de ultieme representatie van een seriemoordenaar als celebrity? 

Jack the Ripper, een fascinerend mysterie

In 1888 vond in de wijk Whitechapel in Londen een serie gruwelijke moorden plaats. De dader werd nooit gepakt, maar kreeg in de volksmond de naam ‘Jack the Ripper’.

Inmiddels behoren de moorden van Jack the Ripper tot de meest beroemde onopgeloste misdaden in de wereld en is The Ripper het onderwerp van honderden complottheorieën, boeken en films. In Whitechapel opende  het Jack the Ripper Museum, een toeristische attractie die het verhaal van Jack the Ripper tot in detail vertelt.

De persoon achter Jack the Ripper wordt verdacht van het verminken en vermoorden van minstens vijf prostituees in de periode van augustus tot december 1888 in de Londense wijk Whitechapel. Naast deze vijf slachtoffers, zijn er nog een aantal soortgelijke gevallen die door sommigen worden gezien als aanvulling op de slachtofferlijst van Jack the Ripper. 

Welk gezicht er schuilgaat achter The Rippers bijnaam, is echter al 120 jaar een raadsel. Wie op Wikipedia 'Jack the Ripper' als zoekterm invult, krijgt een lijst van zo'n 30 mogelijke daders te zien. Van geen van hen is officieel bewezen dat hij of zij iets te maken heeft gehad met één van de moorden. 

De onoplosbaarheid van de zaak houdt de mensheid al jaren in haar ban. Sinds 1888 zijn er talloze boeken en films met theorieën over The Ripper en zijn misdaden uitgekomen. Er bestaat zelfs een community van 'Ripperologists', burgers die nog altijd onderzoek doen naar de Whitechapelmoorden. 

Celebrities vs. seriemoordenaars

Het feit dat dit museum in 2015 is geopend, is een bewijs van de fascinatie van de mensheid met criminelen en misdaad. Dat laatste is iets dat al jaren de aandacht trekt van onderzoekers. David Schmid legt in zijn boek Natural Born Celebrities: Serial Killers in American Culture zelfs de vergelijking tussen celebrities en seriemoordenaars. 

Schmid begint met het uitleggen van het consumentisme dat zowel rondom de 'standaard' celebrity als om seriemoordenaars bestaat. Hij licht een verschuiving toe van de aard van celebrities: die van de 'idols of production' naar de 'idols of consumption':  "While the industrial and professional endeavors are geared to a maximum of speed and efficiency, the idols of the masses are not, as they were in the past, the leading names in the battle of production, but the headliners of the movies, the ball parks, and the night club" (Schmid, 2005: 21).

De seriemoordenaar is vandaag  onderdeel van de populaire cultuur geworden, net als de celebrity.

Simpeler gezegd: het gaat bij beroemdheden niet langer om talent, maar om zichtbaarheid. Rondom de zichtbare celebrity ontstaat een ware industrie van consumeren. Met dit in gedachte kan de link richting de seriemoordenaar gemakkelijker worden gelegd. Of zoals Schmid zegt: "celebrity culture and consumer culture intermingle just as complexly with serial killers as they do with film stars" (21).

Het consumentisme is niet de enige overeenkomst tussen celebrities en seriemoordenaars. Ook de eeuwige zoektocht van de mens naar sensatie is typisch voor de industrie die rondom zowel celebrities als seriemoordenaars bestaat. Smith (2005) beschrijft seriemoordenaars als 'idols of destruction'. Het feit dat seriemoordenaars buiten de grenzen van de wet treden en als het ware hun eigen wetten maken, fascineert ons, net zoals hun vernietigende creativiteit en de angst ons aantrekt.

De seriemoordenaar als celebrity

De seriemoordenaar is vandaag  onderdeel van de populaire cultuur geworden, net als de celebrity. Beiden zie je overal terug, in games, films, boeken, merchandise en dus ook in toeristische attracties als het Jack the Ripper Museum. Het museum is één van de bewijzen dat The Ripper vandaag de dag een ware celebrity is, die eerder wordt bestempeld als beroemd dan als berucht. Door een bezoek te brengen aan het museum kunnen mensen alle beschikbare informatie over The Ripper opzuigen en zich onderdompelen in zijn wereld, een behoefte die bij velen ook bestaat als het celebrities betreft.

Als bezoeker van het Jack the Ripper Museum doorloop je verschillende kamers in een vaste route. Op de eerste verdieping is de plaats-delict van één van de moorden nagemaakt.

Op de tweede verdieping is een kamer ingericht als de kamer van Jack the Ripper. Bezoekers krijgen er een idee van hoe hij leefde en waar hij zijn misdaden voorbereidde.

De derde verdieping is gewijd aan het politie-onderzoek. Het kantoor van inspecteur Watkins, die het politieonderzoek naar Jack the Ripper leidde, is nagemaakt (zie foto) en er zijn profielschetsen van verschillende mogelijke daders te zien.

De vierde verdieping is gewijd aan de slachtoffers en geeft een inzicht in hoe zijn slachtoffers, die allemaal uit een laag sociaal milieu kwamen en werkten als prostituee, destijds leefden. De zes (mogelijke) slachtoffers van The Ripper worden kort beschreven.

Als laatste bekijkt elke bezoeker de kelder, die ingericht is als mortuarium, waar onder andere originele autopsiefoto's van de slachtoffers te zien zijn. Als je als bezoeker ten slotte het museum op de begane grond weer verlaat, loop je nog door de museumshop.

Deze museumshop is misschien wel het duidelijkste bewijs van de celebrity-industrie en het consumentisme rondom Jack the Ripper. Van popsterren als Taylor Swift en Shawn Mendes is merchandise in alle soorten en maten verkrijgbaar. Dit consumentisme bestaat ook rondom Jack the Ripper.

De museumshop bij het Jack the Ripper Museum is daarvan één van de meest sprekende voorbeelden. Die verkoopt namelijk zo ongeveer álles over Jack The Ripper, van boeken en films tot posters en T-shirts. Ook via de webshop is vanalles verkrijgbaar.

Dit soort merchandise rondom een seriemoordenaar wordt ook wel 'murderabilia' genoemd en is dus niet per se typerend voor Jack the Ripper. Murderabilia is er van veel seriemoordenaars en kan uiteenlopen van kunst tot lichaamsdelen en van crime scene materialen tot T-shirts, kalenders, ruilkaarten, bordspellen, Halloweenmaskers en zelfs actiefiguren (Jarvis, 2007: 327). Murderabilia mag dan niet iets typerends zijn voor The Ripper, dat is het wel voor de celebrity-industry rondom hem.

Controverse en hypocrisie

Het blijft voor velen een wat vreemd idee, die positionering van de seriemoordenaar als celebrity, omdat de daden van de seriemoordenaar over het algemeen toch worden afgewezen. Schmid schrijft hier ook over in zijn boek. Hij legt een belangrijke paradox uit omtrent de seriemoordenaar als celebrity. "Apparently, even the most explicit rejection and condemnation of serial killer celebrity finds itself implicated in (and perhaps even unwittingly encouraging the growth of) that celebrity" (Schmid, 2005: 2). 

Deze paradox is van toepassing op het Jack the Ripper Museum, rondom welk dan ook nogal wat controverse bestaat. Volgens sommigen is het een verheerlijking van een gruwelijke crimineel, volgens anderen een eervolle herinnering aan zijn slachtoffers of een feitelijke weergave van een interessante geschiedenis.

De makers van het museum schrijven het volgende op hun website: "The museum is dedicated to the history of the East London in the 1880s, providing a serious examination of the crimes of Jack the Ripper within the social context of the period.  For the first time it tells the story of the man known as 'Jack the Ripper' from the perspective of six of the women who were his victims" (Jack the Ripper Museum). Hun beoogde doel was dus om het verhaal van Jack the Ripper te vertellen vanuit zijn slachtoffers en om bezoekers een idee te geven van het Londen en het Whitechapel van eind 19e eeuw. Daarmee moest het museum ook dienen als herinnering aan de vrouwen die stierven door The Ripper's toedoen. 

"Een herinnering aan de vreselijke dingen die sommige mannen vrouwen aandoen"

Deze boodschap komt echter niet bij iedereen goed over. Verschillende columnisten van Britse kranten bekritiseerden het museum vlak na de opening. Zij vinden dat het museum de misdaden van Jack the Ripper verheerlijkt en te veel neerzet als entertainment.

Het stukje kritiek op zijn daden en de échte verering van de vermoorde vrouwen ontbreekt, wat het museum hypocriet maakt. "In what can only be described as a grotesque subversion, the museum went from being one that celebrates what women do, to a reminder of the horrifying things some men choose to do to women" (Norris, 2015). Norris is niet de enige met kritiek op het museum.

Vlak na de opening vonden er meerdere dagen protesten plaats, veelal van vrouwen die de mening van Norris deelden (Sullivan, 2015). Als we uitgaan van bovenstaande paradox van Schmid, hebben deze protesten en negatieve recensies ondanks hun afwijzende karakter dus wel bijgedragen aan de naamsbekendheid van het museum.

Hoewel de eerste reacties dus kritisch waren, lijkt het museum nu goed te draaien. Toeristen stellen het op prijs. Het museum is inmiddels bijna drie jaar open en de recensies op TripAdvisor zijn veelal positief. Het museum heeft 4 van de 5 sterren op basis van 502 beoordelingen. De beoordelaars vinden het bijvoorbeeld "een gewoon heel aardige weergave van beelden uit de tijd van Jack the Ripper" (Louk50, 2017) of beschrijven het museum als "erg leuk om te bezoeken en enigszins interactief" (MissMvan1982, 2017). 

Controverse, het succes van de moordenaar?

Ondanks, of misschien net dankzij de controverse, blijkt dat mensen zich dus toch blijven interesseren voor Jack the Ripper en de geschiedenis en het mysterie rondom hem. Het succes van het museum toont aan dat mensen hem willen consumeren. Zo draagt het museum ondanks (of zelfs dankzij) alle controverse bij aan de representatie van The Ripper als celebrity.

Referenties

Jack the Ripper Museum. Home page. Gebruikt op 6 maart 2018.

Jarvis, B. (2007). Monsters Inc.: Serial killers and consumer culture. Crime, media, culture, 3(3), 326-344.

Louk50. (2017, 7 oktober). "Bijzonder museumpje!". TripAdvisor. Gebruikt op 7 maart 2018.

MissMvan1982. (2018, 19 januari). "Leuk vermaak!". TripAdvisor. Gebruikt op 7 maart 2018.

Norris, S. (2015, 30 september). There’s no way to defend the Jack the Ripper museum while women are still being murdered by men. The Guardian. Gebruikt op 5 maart 2018.

Schmid, D. (2005). Natural Born Celebrities: Serial Killers in American Culture. Chicago: The University of Chicago Press.

Sullivan, N. (2015, 12 augustus). Jack the Ripper Museum maintains security after protests. Museum Association. Gebruikt op 6 maart 2018.