De sociale geschiedenis van (en in) het Vlaamse Nederlands
Nog een voorbeeld
Voor achtergronden, zie deze eerdere tekst. Een andere analyse vind je hier.
Interessante bronnen om de sociolinguïstische geschiedenis te onderzoeken zijn publieke opschriften op, bijvoorbeeld, grafstenen of votiefstukjes in kerken. Dit soort opschriften zijn niet meteen “top-down” gemaakt, het is geen “overheidscommunicatie”. Maar vermits ze publiek zijn, zijn ze doorgaans opgesteld binnen datgene wat in die tijd als normatief werd ervaren, want het ging tenslotte om een publieke identiteits-statement. Het gaat, voor wat de periode tot de tweede wereldoorlog betreft, bij votiefstukjes (meer dan bij grafstenen) bijna altijd om statements van de geletterde burgerij, want het plaatsen van dergelijke stukken was een vrij dure aangelegenheid.
De volgende foto is genomen in de Basiliek van Onze Lieve Vrouw van Hanswijk, Mechelen (2 december 2016). Het gaat hier om een belangrijke bedevaartplek in een middelgrote stad – geen parochiekerk in een plattelandsgemeente dus.
Votiefplaatjes, O.L.V. van Hanswijk basiliek, Mechelen
We zie twintig votiefstukjes rond een officiële herdenkingstekst, allemaal terug te voeren naar het midden van de jaren 1880. Daarvan zijn er 12 in het Frans en 8 in het Nederlands. En noteer dat ook de officiële gedenkplaat, opgesteld naar we mogen aannemen door de clerus, in een plechtig Nederlands is opgesteld.
De taalkeuze heeft niets te maken met waar de teksten over gaan: Nederlandse en Franse teksten zijn inhoudelijk volkomen evenwaardig. Het gaat dus om een keuze die vertrekt vanuit een normatieve inbeelding van wat gepast is en hoe men wil herkend en erkend worden. Dit is zeker van belang omwille van wat ik eerder aangaf: dit is een belangrijk centrum voor de verering van Maria, en ze ligt bovendien in een stad.
En wat merken we? Dat beide talen nagenoeg evenwaardig zijn in die periode, en dat er van “minachting voor het Nederlands” vanuit “de” burgerij in haar geheel, althans in deze context, geen sprake kan zijn. Vlaanderen was meertalig, en op een complexe manier.