Ik lees nu dagelijks uitspraken en analyses over "populisme", en die gaan onveranderlijk (a) over extreemrechts - denk aan Wilders en (b) over iets wat "nieuw" lijkt te zijn.

Ik begon bijna twintig jaar geleden te schrijven over populisme. Vooreerst: het is een oud fenomeen voor wie de politieke geschiedenis wat kent. Er zijn zeer vele politici die op bepaalde momenten zichzelf als verpersoonlijking zagen van "het volk" of zich door "het volk" naar de macht geroepen achtten en ernaar handelden. Ze deden dat telkens met de volledige inzet van de media-industrie in z'n toenmalige vorm. Boulanger deed dat in fin-de-siècle Frankrijk, en Hitler in het Duitsland van de jaren 30. Want dit is het punt: populisme is een vorm van synergie tussen politiek en media en men kan het ene niet begrijpen zonder het andere Populisten waren altijd dié politici die zichzelf en hun politiek zo plooiden dat ze de perfecte "format" vormden voor de media.

De media waren vanaf nu geknipt voor grote boodschappen in een korte hap, voor verregaande esthetisering en "infotainment"-formattering.

Er is dus niks nieuw aan. Alhoewel. Vanaf de jaren 90 zagen we hier (en niet enkel hier) een gigantische transformatie van het media- en informatielandschap: enerzijds de opkomst van het internet (later Web 2.0 en sociale media), anderzijds het einde van de Koude Oorlog en de daaruit volgende zoektocht naar "alternatieven". Beide factoren zorgden voor een nieuw soort synergie tussen politici en media: de media waren vanaf nu geknipt voor grote boodschappen in een korte hap, voor verregaande esthetisering en "infotainment"-formattering. De "stem van het volk" kon nu op een nieuwe manier zichtbaar gemaakt worden, hoorbaar en toonbaar in de media en in de "analytics" van sociale media-gebruikers.

En de nieuwe politiek die daaruit voortkwam kon zich dan ook nu op een heel andere, vernuftiger manier beroepen op de "stem van het volk" - via clicks, likes en retweets, via spelletjesprogramma's op TV, Big-Brother-achtige overexposure van hun privéleven, en zo meer. Politici werden gewoon celebrities, en de vraag of premier Leterme "zich gekwetst voelde" toen men zijn regering opblies was belangrijker dan een uitleg over waarom zijn regering er niks van bakte. Vox-Populisme was geboren, en dat is het niéuwe, hedendaagse populisme.

Vox-populisme is een ALGEMEEN fenomeen, dat door de ene al wat beter wordt uitgespeeld dan door de andere.

Hoewel de wortels daarvoor, in België, gezocht moeten worden bij het Vlaams Blok en Guy Verhofstadt's "Burgermanifesten" uit de vroege jaren 1990 (een waar handvest voor een nieuw populisme dat die nieuwe media en technologie voluit omarmde), waren de echte grootmeesters ervan - degenen die het nieuwe formaat tot z'n eerste hoogtepunten leidden - Bert Anciaux en - vooral - Steve Stevaert, sociaaldemocraten dus. Er is dan ook niks intrinsiek rechts aan dat nieuwe populisme: het is een manier waarop politici en media één geheel gaan vormen, waarbij de onderlinge afhankelijkheid zeer verregaand is. Vox-populisme is een ALGEMEEN fenomeen, dat door de ene al wat beter wordt uitgespeeld dan door de andere. Vlaams Belang, bijvoorbeeld, is al een tijd voorbij gestoken door De Wever & Co, en ook diens populariteit is niet eeuwig.

Maar hou dus in de gaten: er is links, rechts en fascistoïed populisme, en populisme is het vehikel voor racisme en identiteitspolitiek, jazeker, maar ook voor Euroscepticisme, voor neoliberalisme, voor de "flexibilisering" van de arbeidsmarkt, belastinghervormingen, voor austeriteit en zogenaamd "herstelbeleid", beleggen versus sparen, noem maar op. Er zijn nauwelijks topics die men niét populistisch aan de man brengt vandaag.

Voor wie de origines van het hedendaagse populisme nog eens wil checken (en een regenweekend al lezend wenst door te brengen) kan aan de slag:

Hier, hier, hier, hier, en hier