¡ toros vivos !
Het semiotisch landschap in Murcia
Stierenvechten mag weer in heel Spanje, ook in Catalonië. In de Spaanse stad Murcia ontdekte Sjaak Kroon sporen van de strijd voor en tegen dit Spaanse culturele erfgoed.
Click here for the English version of this text
Dierenleed of cultureel erfgoed
Onlangs werd het in 2011 door het Catalaanse parlement ingestelde verbod op stierenvechten in Catalonië door een Spaans gerechtshof weer ongedaan gemaakt. Volgens Maartje Bakker in de Volkskrant is deze beslissing onderdeel van “het voortdurende getouwtrek om de macht tussen de Spaanse staat en Catalonië”. De Catalaanse wens om zich af te scheiden van Spanje leidt ertoe dat alles wat symbool staat voor Spanje het moet ontgelden: het stierenvechten is daarbij een voor de handliggend slachtoffer. Als belangrijkste argument voor het verbod gold in 2011 “dierenmishandeling”. Met een beroep op zo uiteenlopende zaken als “de artistieke vrijheid”, “de plicht om de toegang tot cultuur en historisch erfgoed te bevorderen” en “de gelijkheid tussen alle Spanjaarden” werd tegen het Catalaanse besluit een klacht ingediend bij het Grondwettelijk Hof door o.a. de conservatieve Partido Popular en in 2015 werd het stierenvechten tot immaterieel erfgoed verklaard.
Behalve Madrid en Valencia was ook Murcia een van de regio’s die ervoor pleitten het stierenvechten tot cultureel erfgoed te verklaren. In de stad Murcia bevindt zich de Plaza de Toros de La Condomina een bull ring die volgens het de bij de ingang aangebrachte informatiebord plaats biedt aan 15.000 bezoekers en die in 1887 in gebruik werd genomen.
Afbeelding 1: Informatiebord
In datzelfde Murcia vond in juni 2016 het 21ste Sociolinguistic Symposium plaats. Van een Plaza de Toros ter plaatse was ik me niet bewust maar op de route van de universiteit naar het lunchrestaurant passeerden we het imposante bouwwerk. Wat me vooral opviel waren de grote aantallen jonge mensen die voor de hekken bivakkeerden - al een tijdje zo te zien want ze waren gewapend met slaapzakken en proviand. Ze wachtten daar op het openen van de kassa voor een concert van de populaire Spaanse popartiest Melendi (Ramón Melendi Espin). Die deed op 17 juni Murcia aan in het kader van zijn Directo a septiembre tour - naar de gelijknamige titel van zijn op 19 september 2015 in het Plaza de Toros de Las Vantas in Madrid opgenomen life CD.
Carne de Toro
Toen ik de weg overstak zag ik tegenover de Plaza de Toros de mooie oude slagerij van Angel R. Mompéan. Een rijk versierd tegeltableau op de gevel gaf aan dat de slager, naast een groot aantal andere vleeswaren, ook carne de toro (stierenvlees) in het assortiment had. Niet zo vreemd voor een slagerij dicht bij de arena...
Afbeelding 2: De Carniceria van Angel R. Mompéan
In het doodlopend steegje naast de slagerij was een meer dan levensgrote muurschildering van een zwarte stier aangebracht. Terwijl ik die fotografeerde kwam er een man naar buiten die de slager bleek te zijn. We maakten een praatje en hij legde me uit dat de muurschildering (al enkele keren) was beschadigd door activisten die ageerden tegen het stierenvechten. Hij was trots op zijn ambacht dat ook de stierenslacht omvatte en had de schildering laten schoonmaken en herstellen. De naast de stier op de muur gesprayde groene tekst ¡ toros vivos ! (leve de stieren) en de groen gemaakte horens van het beest waren volgens de slager het werk van de actievoerders. Ze vormden een overduidelijke kritische voetnoot bij de in de arena met regelmaat gehouden stierengevechten en de verkoop van het vlees van de slachtoffers van deze evenementen bij deze plaatselijke slager. De slager had er geen goed woord voor over.
Afbeelding 3: Leve de stieren
Hij nodigde me uit in zijn slagerij en gaf me een stuk droge worst – van het varken. Ik liep vervolgens rond de arena en zag daar op de palen van het ijzeren hek nog een paar ook in de kleur groen gesprayde teksten tegen het stierenvechten: torero asesino / hazte veganx (stierenvechter moordenaar / word veganist) en ni toros en plazas / ni vagas mataderos (geen stieren in de plazas / geen vacatures voor stierenvechters). Ik wilde nog in de arena zelf gaan kijken maar daar werd ik niet toegelaten omdat alles in gereedheid werd gebracht voor het concert van die avond. Overigens deed Melendi blijkens zijn website op zijn tour in augustus ook nog het Plaza de Toros van La Roda aan en in september dat van Valladolid. De graffiti in Murcia hadden op hem blijkbaar weinig indruk gemaakt.
Afbeelding 4: Stierenvechter moordenaar
Afbeelding 5: Geen stieren in de plazas, geen vacatures voor stierenvechters
Veganarchisme en de stier als icoon
De argeloze voorbijganger zou de muurschildering van de stier met tekst bij de slagerij van Angel R. Mompéan in Murcia als een geheel kunnen zien. Als eresaluut – leve de stieren – aan de iconische Spaanse stier, de sportieve en meestal verliezende sparringpartner van de matador. Als beeldmerk van het Spaanse sherrymerk Osborne duikt de stier in silhouet, veertien meter hoog en niet te missen, her en der op in het Spaanse landschap. Toen de Spaanse overheid in 1992 besloot reclameborden langs rijkswegen weg te laten halen, werd de stier door cultuurorganisaties, kunstenaars, politici en journalisten in bescherming genomen als cultureel erfgoed. Maar de stier riep controverses op, vooral in Catalonië waar men zich niet herkende in dit symbool van Spaanse nationale cultuur.
Afbeelding 6: De Osborne stier
De uitleg van mijn slager zorgde voor een heel ander perspectief op de muurschildering met tekst. Niet alleen werd duidelijk dat hij de stier op zijn slagerij had laten zetten als ode aan het dier en het stierenvechten – uiteraard zonder de tekst ¡ toros vivos ! die op de muur van zijn slagerij werd gezet door tegenstanders van het stierenvechten: leve de stieren, maar dan in de betekenis van ‘laat de stieren leven’ en maak ze niet tot object van (toeristisch) vermaak. De beweging tegen het stierenvechten is ‘groen’ en ze ageert niet alleen tegen de slager en het stierenvechten maar roept het publiek ook op zich tot het veganisme te bekeren: hazte veganx.
Dezelfde tekst maar dan in het Engels is ook zichtbaar op het informatiebord in Afbeelding 1 (go vegan). Onder de tekst in Afbeelding 5 staat een symbool in dezelfde kleur als de tekst en in hetzelfde “handschrift”. Met de combinatie van de A van anarchisme en de V van veganisme verwijst dit teken naar de veganistisch-anarchistische beweging. Het vegananarchism (Dominick, 1997) is een politieke filosofie waarin het veganisme, meer bepaald de strijd voor dierenrechten en de bevrijding van de aarde, en het anarchisme samen streven naar een sociale revolutie. De staat en het kapitalisme en hiërarchische structuren in het algemeen worden daarbij als niet noodzakelijk beschouwd en als een bedreiging voor mens en dier.
Afbeelding 7: Veganarchisme
Door het vegananarchisme-symbool worden de slogans en protesten tegen het stierenvechten tegelijk een meer politiek protest dat past binnen de weerstand tegen de stier als nationaal symbool van Spanje en daarmee tegen de Spaanse staat als zodanig.
Het semiotisch landschap in de directe omgeving van het Plaza de Toros in Murcia vormt in tekst, kleur en afbeeldingen een weerspiegeling van de Spaanse discussie over het al dan niet toestaan van stierengevechten. Daarbij speelt het ‘groene’ argument van dierenleed gekoppeld aan een vleesvrije veganistische levenswijze een centrale rol. Het gebruik van het veganistisch-anarchistische VA-symbool laat bovendien zien dat de weerstand tegen de stier en het stierenvechten ook een uitdrukking vormt van protest tegen de Spaanse staat die deze praktijken mogelijk maakt en beschermt als cultureel erfgoed.
Referenties
Dominick, B. (1997). Animal Liberation and Social Revolution: A vegan perspective on anarchism or an anarchist perspective on veganism, third edition. Chicago, Firestarter Press.