Op dinsdag 23 mei vindt tijdens een concert van de Amerikaanse zangeres Ariana Grande in Manchester een zelfmoordaanslag plaats. Hierdoor komen 22 mensen te overlijden en raken 59 mensen gewond. Onder de slachtoffers zijn veel kinderen. Als reactie hierop plaatst Grande enkele uren na haar concert de volgende tekst op haar twitteraccount: ‘broken. from the bottom of my heart, I am so so sorry. I don't have words’. Daarnaast staakt ze haar wereldtour Dangerous Woman. Drie dagen na de aanslag plaatst ze een lang bericht op haar Twitter-account, waarin ze een benefietconcert aankondigt in Manchester om enerzijds de slachtoffers te eren, maar ook om geld voor hen op te halen. Het One Love Manchester Concert vond plaats op 4 juni en veel grote artiesten deden mee in dit geluid tegen terreur.

Een aanslag is voor een ster allereerst natuurlijk een vreselijke en onwerkelijke ervaring. Deze nare gebeurtenis zorgt er echter wel voor dat er een constante schijnwerper op de ster gericht wordt en vraagt wellicht om veranderingen in zijn of haar performance. Om die reden zal in dit essay uiteengezet worden hoe de performance van een ster bij een benefietconcert verandert ten opzichte van een regulier optreden. Om deze vraag te beantwoorden wordt er gekeken naar de performance-codes van de ster tijdens het uitvoeren van hetzelfde nummer op twee verschillende momenten, de representaties ervan op online media - reacties op YouTube en recensies van de shows - en de werking van discoursen van authenticiteit, toewijding en verschil.

Performance Codes

Het nummer Side to Side van Ariana Grande werd live gespeeld tijdens de MTV VMAs van 2016, samen met Nicki Minaj en solo tijdens het One Love Manchester concert. Het nummer gaat erover dat je niet meer recht kunt lopen, wanneer je erg veel seks achter elkaar hebt. Om de twee verschillende optredens met elkaar te vergelijken is het handig de performance-codes van de beroemdheid te gebruiken. David Marshall (2006) legt dit begrip uit aan de hand van enkele voorbeelden, zoals het uitvoeren van seksuele bewegingen tijdens een performance en de gitaar als fallisch symbool tijdens een rockconcert. De performance-codes kunnen worden begrepen als de regels die gelden tijdens een concert van een artiest. Deze kunnen ook betrekking hebben op het publiek, zo is het bij een klassiek concert bijvoorbeeld niet gewenst om op je stoel te gaan staan en luidkeels mee te zingen.

Bij beide concerten van Ariana Grande zijn kenmerken te zien die bij vele andere popsterren ook zichtbaar zijn. Zo staat het publiek, maakt het filmpjes met mobiele telefoons, danst het erop los en zingt het uit volle borst mee. De codes die Grande zelf uitdraagt verschillen echter in beide performances fundamenteel. In het VMA optreden worden veel attributen gebruikt, is Grande schaars gekleed, zijn er zes grote schermen met visuals en hangt er een enorme seksuele laag over het nummer. Grande begint het nummer op een spinfiets, waardoor ze buiten adem raakt en erg onzuiver zingt. Tijdens het One Love Manchester concert is er beduidend minder choreografie aanwezig, zijn er op een scherm oproepen voor donaties zichtbaar, draagt Grande een oversized hoodie met ‘One Love Manchester’ erop en zingt ze aanzienlijk beter.

In de constructie van de muziekcelebrity zijn toewijding, authenticiteit en verschil van fundamenteel belang

In het  laatstgenoemde concert ontbreekt Nicki Minaj echter en Grande lost dit op door de microfoon richting het publiek te wijzen, dat als reactie daarop voor haar de tekst zingt. Deze actie, waarbij ze het publiek betrekt in de performance, gebeurt niet in het VMA concert. Marshall (2006) legt uit dat ‘To express the emotions of the musical and lyrical content of the song, the contemporary popular music performer has worked to authenticate his or her performance through acknowledgment of the direct nature of the address’ (p. 202). Om dit te bewerkstelligen wordt het persoonlijke sentiment geuit in de stem en in de actie. Participaties en reacties van het publiek worden volgens Marshall gestimuleerd, zoals ook te zien was bij het One Love Manchester concert. Hierdoor ontstaat er een geritualiseerde dialoog tussen het publiek en de muziekster.

Representaties

Hoewel het VMA-optreden erg onzuiver begon, is het opvallend te noemen dat de reacties onder deze video met betrekking tot deze performance juist heel positief zijn en toejuichen dat ze live heeft gezongen: ‘I appreciate that she didn't lip-sing [sic.] and she sang while she was exercising. It's very difficult to do’. De beter gezongen variant in Manchester krijgt echter vooral negatieve reacties wat betreft de keuze het lied te brengen tijdens het benefietconcert. Grande probeerde dit van tevoren tijdens het concert te verantwoorden, door uit te leggen dat een van de ouders van een overleden meisje tegen haar had gezegd dat haar dochter geen zielige nummers wilde horen, maar vooral de hits. Hoewel deze disclaimer voor het YouTube-filmpje staat, zijn de reacties onder de video toch genadeloos: ‘Sorry but I found this highly inappropriate for her to sing at a benefit concert. People died but you wanna sing a song about being fucked so hard it left you walking Side to Side. Okay’. Het is opvallend dat verschillende media-uitingen zich echter veel positiever over het nummer uitlaten: ‘Perhaps it can feel inappropriate to perform energetically sexual songs at a concert of mourning and memorial – but when it seems likely that Grande’s music was targeted precisely because of its joyful, unabashed attitude to young women and gay men embracing and feeling empowered by their sexualities, lyrics about a “dick bicycle” and screwing so hard you can’t walk feel amusingly appropriate.' en ‘The cheeky reggae-pop number might not have been the obvious choice, but its 11th-hour inclusion spoke to a refusal to be cowed, which characterised the mood of the concert’.

Een optreden op zo’n beladen podium vraagt een hele voorzichtige aanpak en in het geval van Grande wellicht een dosering van de authenticiteit van de ster. 

Marshall (2006) legt uit dat ‘In embodying a form of collectivity, the popular music phenomenon represents the modern crowd in all its irrationality and emotionality’ (p. 208) en geeft aan dat woorden als ‘phenomenon’, afgeleid van de connotatie van natuurverschijnselen, duiden op de ongelofelijke kracht waarmee popmuziek kan aanslaan. Ondanks de negatieve reacties op YouTube spreekt het wellicht misplaatste nummer wel de complete doelgroep aan en verbindt het hen met een positieve energie en emotie. Deze bevinding doet Richard Dyer (2006) ook, hij kaart aan dat sterren zich verbinden met sociale types uit een maatschappij. Doordat het concert vanuit Grande geïnitieerd is, zijn er hoogstwaarschijnlijk ook voornamelijk fans aanwezig geweest van haar. Dit nummer, een van haar hits, verbindt dande ster onmidellijk met de fans en grijpt terug op de positieve drive van de fans om de ster te volgen, in plaats van al te lang stil te staan bij de dramatische gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden.

Authenticiteit, toewijding en verschil

In de constructie van de muziekcelebrity zijn toewijding, authenticiteit en verschil van fundamenteel belang (Marshall, 2006). In dit model is authenticiteit grotendeels vervlochten met de andere twee factoren.

Toewijding staat hier voor de intieme relatie tussen de ster en het publiek en de manier waarop de ster zijn authenticiteit verkrijgt door het representeren van zijn of haar publiek. Grande bewerkstelligt deze intieme relatie in haar concert in Manchester onder andere door de openhartige speech voordat zij het nummer begint te zingen en door haar fans in haar nummer te laten participeren door de microfoon op hen te richten en ze te laten zingen. Grande representeert een jong publiek en dit is in haar jeugdige uiterlijk, denk bijvoorbeeld aan haar hoge paardenstaart, en catchy nummers ook goed te horen.

Verschil ontstaat door het breken van codes. Dit zorgt voor nieuwe of gewijzigde codes van stijl en draagt zo ook bij aan de authenticiteit van de populaire muziekster. Dit kan een afwijkende manier van dansen zijn, een nieuwe muzikale code of een andere manier van kleden. In het optreden bij de uitreiking van de VMAs breekt Grande codes en positioneert zij zich op een authentieke manier; met de eerder genoemde hoge paardenstaart, een seksueel geladen nummer met veel vrouwenempowerment en onthullende kledij. Deze wellicht authentieke codes schuift ze in de geladen omgeving van het concert in Manchester opzij, met uitzondering van de paardenstaart. Het is echter de vraag of dit ook afbreuk doet aan de authenticiteit van de ster.

Andere regels 

Het is vanuit deze analyse opvallend te noemen dat de geldende regels, oftewel de performance codes, bij een benefietconcert plots compleet anders zijn en anders worden gewaardeerd. Een optreden op zo’n beladen podium vraagt een hele voorzichtige aanpak en in het geval van Grande wellicht een dosering van de authenticiteit van de ster. Voor Grande was het natuurlijk ook een lastige avond. Aan de ene kant wilde ze respect betuigen aan de slachtoffers van de aanval op haar eerdere concert. Aan de andere kant was de moraal deze avond juist: we willen laten zien dat we onze manier van leven niet laten veranderen door terrorisme. De neutralere performance-codes maken de ster wellicht gelijker met zijn publiek. In zo’n heftige situatie proberen mensen steun bij elkaar te vinden. De ster en het publiek delen een ervaring en sentiment, wat hen verbindt en de ster de kans geeft het publiek een hart onder de riem te steken. Door iets van de authenticiteit af te staan zegt de ster wellicht: ‘ik ben ook maar een mens en ik ben ook getroffen door dit drama’. Na de vele negatieve reacties van fans over de uitvoering van Side to Side tijdens het One Love Manchester concert, blijft het echter de vraag of Grande wellicht het respect voor de slachtoffers hoger in had moeten schalen dan het behouden van haar eigen authenticiteit.    

 

Bronnen

Dyer, R. (2006). Stars as Images. In P. David Marshall (Red.), The Celebrity Culture Reader (pp. 153-176). Abingdon, Verenigd Koninkrijk: Taylor & Amp; Francis Ltd.

Huffington Post. (2016). The Meaning Of Ariana Grande’s ‘Side To Side’ Is Way More Sexual Than We Thought.                         

Independent. (2017). Manchester One Love concert live: Ariana Grande leads powerful display of love and unity.

Marshall, P. D. (2006) The meanings of the popular music celebrity : the construction of distinctive authenticity, in The Celebrity Culture Reader (pp. 196-176), New York, Verenigde Staten: Routledge

NewStatesman. (2017). Ariana Grande’s One Love Manchester concert demonstrated the defiant empathy of pop.          

NOS. (2017). 22 doden bij zelfmoordaanslag bij popconcert Manchester. 

NOS. (2017). Ariana Grande 'kapot en zonder woorden', muziekwereld geschokt. 

The Guardian. (2017). Manchester uplifted by Ariana Grande's colossal empathy. 

Twitter. (2017). [Twitter Post Ariana Grande].

Twitter. (2017). [Twitter Post Ariana Grande].

YouTube. (2016). Ariana Grande - Side To Side (Live from the 2016 MTVVMAs) ft. Nicki Minaj [Video].

YouTube. (2017). Ariana Grande - Side To Side # Live At Manchester Benefit Concert 2017 HD [Video].