Op woensdag 24 mei stond de wereld even stil in België. En, neen, niet omwille van een bomaanslag of het overlijden van een lid van de koninklijke familie. De media concentreerde zich urenlang op de landing van een vliegtuig, minuut na minuut en meter na meter.

Dat vliegtuig heeft een naam: Air Force One. En het vervoerde die dag de President van de VS, Donald Trump die als deel van zijn eerste grote internationale reis als staatshoofd ook Brussel zou aandoen, om daar te praten met de EU-top en de NAVO-lidstaten. Trump had op woensdagochtend samen met First lady Melania nog de Paus bezocht in Vaticaanstad. Nu was hij op weg naar België, in zijn vliegtuig. Te oordelen aan de inzet van jounalistieke middelen was dat mega-nieuws.

Nieuws wordt geformatteerd. De grote massamedia hanteren specifieke vorm-inhoudschema's - formats - die telkens weer herhaald worden en zo een helder en herkenbaar effect te hebben bij het doelpubliek. "Groot nieuws" verloopt via het format van "Breaking News": binnenbreken in de normale programma's met een non-stop, real time, urenlange herhaling van wat al geweten is over de feiten, aangevuld met frequente interventies van correspondenten ter plekke en getuigen allerhande. En zo kregen we op VRT-Radio 1 (het ernstige nieuws- en informatiekanaal) een "Breaking News" format over ... de landing van een vliegtuig op de militaire luchthaven van Brussel.

"Breaking News" moet spannend zijn. Het publiek moet ononderbroken een intense ervaring van emotionele betrokkenheid doormaken, en het is de taak van de journalist daarvoor te zorgen. Bij de landing van een vliegtuig is dat natuurlijk niet eenvoudig. En bij dit specifieke vliegtuig (en z'n lading) werd de journalistieke opdracht nog bemoeilijkt door extreme veiligheidsvoorschriften die de reporters op grote afstand hielden van de plek zelf waar de actie zich zou afspelen: de tarmac van de luchthaven.

Het publiek moet bij Breaking News constant een intense ervaring van emotionele betrokkenheid doormaken. Bij de landing van een vliegtuig is dat natuurlijk niet eenvoudig.

We kregen dan ook amusante radio. Eerst moet de tijd worden opgevuld met uitleg over die veiligheidsmaatregelen. Een VIP wordt geïnterviewd en vertelt dat het hele Belgische luchtruim gesloten zal worden tijdens de doortocht van Air Force One, en dat de luchthaven zelf evenmin gebruikt zal worden tijdens de landing en tot het vertrek van Trump in z'n gepantserde auto. 

Die auto is een volgend topic. Hij heeft een naam, "The Beast", en een expert komt toelichten wat er allemaal zo bijzonder aan is. Tussendoor neemt de ankervrouw in de studio regelmatig contact op met de correspondente ter plaatse (enfin, enkele kilometer verder), die weet te melden dat er twee trappen klaargezet worden en dat een militaire muziekkapel lijkt te repeteren op de tarmac. Wat ze repeteren is helaas niet uit te maken omwille van de grote afstand tussen reporter en muziekkapel. 

Ook een "plane spotter" wordt geïnterviewd. De man, duidelijk een deskundige, hield zich al van in de vroege uren op in de buurt van de landingsbaan. Op de vraag of hij al weet uit welke richting het vliegtuig zal komen aanvliegen antwoordt hij dat de windrichting sinds gisteren al bekend is, en dat hij dus wel echt op de juiste plek staat. Ook benadrukt hij het uitzonderlijke karakter van Air Force One: "dat zie je niet alle dagen hé".

Een liedje wordt plots onderbroken: "we zien een vliegtuig dat z'n landing heeft ingezet". De harten bonzen. De 747 landt netjes en taxiet richting tarmac. "Is dit de echte Air Force one of is dit het support plane?" vraagt de ankervrouw aan haar correspondente. "Dat kunnen we van hieruit niet opmaken, de vliegtuigen zien er identiek uit, we zullen het weten wanneer het tot stilstand komt". Wanneer dat gebeurt is het een anticlimax: het is het support plane met medewerkers. Maar er is ook weer spanning, want nu weten we dat het volgende vliegtuig zeker dat van Trump en Melania zal zijn.

Om de tijd te vullen vertelt de correspondente dat ze een gerucht heeft opgevangen. Melania zou zich aan boord in een ander kleedje hebben gestoken. Want, ja, in het Vaticaan was ze in het zwart en gesluierd, en voor de landing in Brussel zou zoiets er wel wat over zijn. En dan - plots - "ooooh", daar komt Air Force One. We blijven nu bij de correspondente aan de luchthaven.

Zij beschrijft hoe de wielen van het tuig de grond raken, hoe het gevaarte zich keert en voortbeweegt, dan stopt. "Er worden twee trappen aangebracht" zegt ze. Even later: "die twee trappen juist plaatsen is een hele karwei". Er wordt ook een rode loper uitgerold, dus nu zijn we zeker: hier komen de heer en mevrouw Trump. Inderdaad, de deuren gaan open, en daar verschijnen Trump en Melania. Het gerucht wordt bevestigd: Melania draagt een andere outfit dan tijdens haar bezoek aan de Paus. Ze dalen de trap af, schudden wat handen en lopen langs de militaire muziekkapel over de rode loper. De correspondente ziet de muzikanten spelen. "Maar het zal zeker niet het Amerikaanse Volkslied zijn, want dan zou hij zijn hand op zijn borst leggen". En daarop is het nog enkele spannende minuten wachten. Waarna The Beast komt voorrijden, het echtpaar Trump erin stapt en kort daarop wegrijdt als deel van een lange stoet van donkere auto's. Einde. Diepe zucht.

Breaking News formats gaan om de schepping, de vervaardiging, van Groot Nieuws. Ook al wordt het publiek nauwelijks geïnformeerd.

Het format, zoals ik zei, was die van "Breaking News". Maar dat hijgerige, opgewonden format vermengde zich met een andere: dat van de aankomst van de Sint - een jaarlijks ritueel waarin het Breaking News model wordt gehanteerd om het aanmeren van de Stoomboot, de gezichten van de Pieten en die van de opgewonden kindjes op de kade te beschrijven, en waarin de climax opduikt wanneer een eerste blik op de Sint zelf kan geworpen worden.

Breaking News formats gaan om de schepping, de vervaardiging, van Groot Nieuws. Ook al wordt het publiek nauwelijks geïnformeerd: ik heb in m'n leven al wel wat vliegtuigen zien landen, en het gerucht dat Meliania Trump zich aan boord zou hebben omgekleed kon ik zelf verzinnen. Het draait om het maken van een "evenement" dat via de inzet van zeer veel zendtijd in een enorm aantal piepkleine  stukjes - van een vaak ondraaglijke nietigheid - wordt opgebouwd. En dat evenement wordt dan, samengevat, een "hoofdpunt" in het avondjournaal, en een element in het "jaaroverzicht" dat de zender ons biedt, van al dat Grote Nieuws in 2017.

Zendtijd, zeker in de massamedia, is een peperduur en schaars goed dat men met zorg en weloverwogen moet inzetten. Ik heb medelijden met het hele redactieteam dat op woensdag 24 mei z'n talent moest beschikbaar stellen voor de schepping van dit stuk Groot Nieuws: de landing van een vliegtuig. Want terwijl Air Force One z'n memorabele landing inzette, en de militaire muziekkapel een niet nader beschreven muziekstuk speelde, verdronken er weer tientallen vluchtelingen in de Midellandse zee. Velen ervan waren peuters.