Nieuw Rechts gaat viraal: over extreemrechtse clickbait, echokamers en sociale media
De opgang van Nieuw Rechts is nauw verbonden met het winstoogmerk van onze digitale media. Nieuw Rechts speelt niet alleen in op hun commerciële doelstellingen, ze bouwt ook haar eigen media infrastructuur volgens diezelfde principes.
Nieuw Rechtse micromedia en algoritmen
Nieuw Rechtse ‘micro’ -media produceren volop ‘nieuws’ dat hun discours ongefilterd verspreidt. Zonder die vervelende censurerende ‘redacteuren’ van de traditionele media. Deze nieuwe media functioneren als ideologische apparaten in een discursieve strijd. The Breitbart News Network is waarschijnlijk het bekendste voorbeeld. Deze alt-right tabloid speelt, naast (neo-)fascistische media als InfoWars, TheRightStuff, The Daily Stormer, American Renaissance of Alternative Right een enorm belangrijke rol in het groeperen, politiseren en activeren van Nieuw Rechts in de VS. De grote lijnen van Breitbart zijn gekend: politiek incorrect, racistisch, seksistisch, nationalistisch en anti-establishment. Hoewel de zuiver fascistische media zoals The Right Stuff en The Daily Stormer geweerd worden, circuleert de content van Breitbart en InfoWars massaal op sociale media.
Sociale media zijn vandaag de grootste nieuwsredacteuren ter wereld. 44% van de Amerikanen krijgt vandaag zijn nieuws via Facebook. Hun algoritmen (en de verborgen menselijke arbeid) bepalen niet alleen dat het ene nieuws meer circuleert dan het andere nieuws, ze bepalen ook in welke bubbel dat nieuws circuleert. Hun redactionele lijn is echter compleet ondoorzichtig. Meer nog, ze aanvaarden die rol niet eens. Tezelfdertijd bepalen ze wel welk soort stemmen toegelaten worden en welke niet. Opvallend daarbij is dat racisme, seksisme en antidemocratische stemmen vaak vrij circuleren terwijl borstvoeding, naakt en vreedzaam Palestijns verzet worden gecensureerd.
Die editoriale keuzes verraden duidelijke waarden: winst voor de aandeelhouders. Het kwantitatief ‘populariteitsprincipe’ zoals Van Dijk (2014: 13) het benoemt, is het centrale fundament van de online economie van sociale media. Zoveel mogelijk mensen moeten hun product(en) zo veel en zo lang als mogelijk gebruiken. Facebook en Google personaliseren daarom hun product: ze laten ons enkel de zaken zien die passen bij de (algoritmische) persoon en de veronderstelde behoeften. Er worden zo gigantische echokamers gecreëerd.
De digitale economie is big business en Nieuw Rechts is er een wezenlijk onderdeel van
Algoritmen zijn dus nooit ‘neutraal’. Wie content produceert die klaar staat voor uptake – en dat produceert binnen de marges van de algoritmische toelaatbaarheid - die domineert. Posts met veel likes ontvangen nog meer likes en shares. Breitbart heeft dat duidelijk begrepen. De stijl en het format van Breitbart is gericht op viraliteit. Controversiële titels, korte stukken en een duidelijke politieke lijn zorgen voor instant uptake online door de eigen achterban. Artikels worden makkelijk vele honderden keren gedeeld en duizenden keren geliked. De echokamer wordt gevoed. Het resultaat? 3.192.666 mensen vinden de site leuk op Facebook en de website krijgt naar eigen zeggen 45 miljoen maandelijkse bezoekers over de vloer. Algoritmen structureren niet alleen de informatiestromen, ze construeren een algoritmische massa. Algoritmen hebben politieke gevolgen.
De politieke echokamers van Nieuw Rechts
Twitter, Facebook en YouTube waren Trump's geliefde mediakanalen. Dagelijks schoot hij, net zoals al die Nieuw Rechtse digitale media, met grof vuur naar de ‘crooked’ en ‘lying’ mainstream media. Hij schiep zijn eigen bubbel, een realiteit op maat van hemzelf en zijn volgers. Hij maakte dankbaar gebruik van de nieuwe algoritmen die Facebook Live video’s pushen, van clickfarms en de gigantische gorde gepolitiseerde Alt-Right trollen om zijn posts te boosten.
Trump gebruikte digitale media om mensen massaal te mobiliseren, ook offline. Zijn activiteiten werden lang aangekondigd en trokken grote massa’s. Hij sprak voor eigen kerk en vermeed zoveel mogelijk debat met de opponent. De openlijke steun van vele Nieuw Rechtse en fascistische media, van Alt-Right intellectuelen als Ann Coulter en van de fora van traditioneel rechtse media als Fox waren (net) voldoende om verkozen te geraken.
Een politicus als Wilders volgt dezelfde strategie. Ook hij voert campagne via Twitter en spreekt enkel voor de eigen achterban. En die campagne bestaat uit grofgebekte, platte en controversiële clickbait. En telkens wordt één stem, zonder tegenspraak gereproduceerd: een stem die ruw, ongefilterd en dus eerlijk en authentiek klinkt. Niet alleen worden de eigen militanten zo gepolitiseerd, zij reproduceren de stem van de ‘leider’ en helpen zo de campagne uit de filter bubble te ontsnappen. Voor-en tegenstanders delen die posts, mainstreammedia berichten erover: de ongepolijste politiek incorrecte stem circuleert massaal. Het levert niet alleen electorale winst op voor Nieuw Rechts, het genereert ook clicks, lees- en kijkcijfers. En dus winst.
Nieuw Rechts en de digitale economie
Nieuw Rechts laat dan wel de mainstream media links liggen, ze maakt dankbaar gebruik van de sociale media en de digitale economie. Het extreemrechtse Breitbart zit in de digitale mainstream. Facebook tolereert het medium, Apple biedt de Breitbart -app aan en Taboola zorgt voor traffic en reclame-inkomsten. Deel zijn van die digitale economie is van cruciaal belang. Enerzijds kunnen ze via Facebook, Twitter en andere sociale media bezoekers genereren en de achterban opbouwen (en die achterban targetten door ze gedetailleerd in kaart te brengen). Anderzijds zorgt die mainstream digitale economie voor de nodige inkomsten. Het is geen toeval dat Infowars startte met een actie tegen Adroll omdat die weigerde nog advertenties te hosten.
Nieuw Rechts spint vandaag garen door in te spelen op de commerciële logica en structuur van web2.0.
De digitale economie is big business en Nieuw Rechts is een wezenlijk onderdeel van die digitale economie. Ondanks alle mooie praatjes van Zuckerberg, draait Facebook heus niet om de creatie van een betere wereld, maar over return on investment. De gedetailleerde informatie over de voorkeuren, gedachten en andere identiteitsgegevens is het nieuwe goud. Die data laten niet alleen toe om informatiestromen te personaliseren, ze laten ook zeer gerichte en gedifferentieerde advertenties toe.
De grote grote spelers van Nieuw Rechts beschikken over het kapitaal om de advertentiemogelijkheden van die sociale media volop te benutten. De Trump campagne had dagelijks ongeveer 40.000 (tot 175.000) verschillende versies van één advertentie draaien op Facebook. De constructie en het mobiliseren van de massa Trump-volgers gebeurde op basis van de algoritmische identiteit van mensen. En werd in grote mate gefaciliteerd door de diensten van Facebook.
De opgang van een globaal Nieuw Rechts is zeer moeilijk te denken zonder ze te linken aan hun integratie in de digitale economie. Het is belangrijk om hierbij de lessen van Raymond Williams in het achterhoofd te houden. De opgang is niet zozeer het gevolg van de technologie an sich, maar van hoe die technologie wordt gebruikt en gestructureerd. Net zoals in het begin van de jaren 90 met de commercialisering van de traditionele media, spint Nieuw Rechts vandaag garen door in te spelen op de commerciële logica en structuur van web2.0. Ze schept daarbij een nieuwe ruimte waarbinnen ze een achterban bouwt, die politiseert en mobiliseert voor een aanval op de democratie.
Deze column past binnen een reeks over de hedendaagse antiverlichting. Vorige columns:
References
Van Dijck, J. (2014). The culture of connectivity. A critical history of social media. Oxford University Press.