De Pano-reportage over Schild en Vrienden geeft ons een interessante inkijk in het hedendaagse Nieuw Rechtse activisme. Wereldwijd zien we uiterst radicale conservatief revolutionaire activistische bewegingen opstaan die allen dezelfde taal, memes, ideologie en actiemethoden inzetten. Die gelijkenissen zijn geen toeval, ze tonen net een globaal opererend Nieuw Rechts netwerk. 

Het belang van Schild en Vrienden

Het is voor velen waarschijnlijk verleidelijk om Schild & Vrienden af te schilderen als een marginaal fenomeen of als louter rechtse ‘kwajongens’ met een vreemd gevoel voor humor. Die inschatting dat het ‘maar’ studenten zijn, weliswaar radicaal-rechtse conservatieve studenten, maar toch ‘maar studenten’ en niets meer dan dat, is problematisch. Ze mist namelijk drie cruciale zaken: (1) de politieke strategie van dergelijke bewegingen, (2) de globale en lokale inbedding van deze actiegroepen en (3) de ideologische traditie die ze nieuw leven inblazen.

Schild & Vrienden is geen lokaal, Vlaams product en het is in essentie ook niet nieuw. Het is een Vlaamse manifestatie van een internationaal netwerk van actiegroepen, intellectuelen, politici en partijen die een old skool bloed -en bodemnationalisme nieuw leven inblazen. Deze Vlaamse vertaling minimaliseren als een marginaal fenomeen, of als niets meer dan een kleine ontsporing mist de kern van de zaak. 

Een beweging als Schild & Vrienden kunnen we niet ten volle begrijpen als we louter naar de nationale schaal kijken.

De kern van de zaak is niet Schild & Vrienden. Het gaat in wezen niet om Dries Van Langenhove en zijn kompanen. Wat we moeten meenemen van de Pano-reportage is dat dergelijke groeperingen niet alleen in Vlaanderen opstaan. Zowel in de VS als in nagenoeg alle Europese landen staan Nieuw Rechtse groepen op. Via eigen websites, crowdfunding platformen en sociale media en gebruikmakend van mainstream digitale platformen als YouTube, Facebook en Twitter zijn er in de laatste 10 jaar in geslaagd om jongeren te werven, ze op te leiden, te mobiliseren en te activeren in een metapolitieke strijd.

Deze Nieuw Rechtse actiegroepen focussen zich allen in eerste instantie op een culturele strijd, een strijd om ideeën te lanceren die bijdragen tot de constructie van een nieuwe wereld geschoeid op conservatief revolutionaire leest. Een wereld van etnisch homogene naties. De ideologische mosterd komt van radicale anti-Verlichtingsdenkers als Julius Evola en Carl Schmitt. De strategische aanpak komt uit de koker van La Nouvelle Droite, en recenter de Identitaire beweging en de Alt-Right. 

De globale dimensies van het Schild en Vrienden-nationalisme

Een beweging als Schild & Vrienden kunnen we niet ten volle begrijpen als we louter naar de nationale schaal kijken. Het is niet zomaar een marginale radicaal rechtse Vlaamse nationalistische actiegroepering. Zelfs een heel oppervlakkige blik maakt dat snel duidelijk. Een eerste indicator is dat Engels een lingua franca is op al hun sociale media. Dat is geen toeval, het wijst op de globale dimensies van de lokale actiegroepering. Ze produceren sociale media posts voor een internationaal publiek.

Zowel hun actievormen, hun ideeën, als hun militanten en hun publiek zijn door en door globaal. Van Langenhove pocht graag met het feit dat Schild & Vrienden een gigantisch bereik heeft op Facebook. Dat bereik wordt dan gemobiliseerd in een populistisch frame. Het wordt gebruikt om te onderstrepen dat Schild & Vrienden spreekt voor de nieuwe Vlaamse generatie. Die generatie zou genoeg hebben van de multiculturele elite, van de rode burcht die onze media zouden zijn en van de multiculturele samenleving.

De realiteit is zoals altijd complexer. Enerzijds wordt het sociale media bereik aangestuwd door wat we ‘algoritmisch activisme’ kunnen noemen. De Schild & Vrienden militanten zijn er als de kippen bij om hun eigen posts te liken, te becommentariëren (vaak met het taggen van vrienden) en te sharen. Die snelle interactie met een post triggert de Facebook-algoritmes en zorgt ervoor dat meer mensen het bericht op hun Facebook News Feed te zien krijgen. Dit genereert vervolgens extra engagement met de post en dus extra bereik. 

Anderzijds is het opvallend dat het Facebook-bereik van Schild & Vrienden geen louter Vlaams bereik is. Nemen we het bekende Schild & Vrienden filmpje van hun actie aan het Gravensteen onder de loep, dan zien we dat van de 123 profielen die het bericht sharen op de eerste dag, er slechts 55 profielen aangeven dat ze van België zijn. 17 geven aan te leven in de Verenigde Staten en 13 in het Verenigd Koninkrijk. Mensen uit 24 verschillende landen delen de post op de eerste dag dat ze online was. Die shares waren dus nog geen gevolg van het feit dat die post ook door internationale Nieuw Rechtse media als The Gateway Pundit was opgepikt. 

Kijken we naar de laatste 70 shares van de video (Juni 2018), dan zien we dat de Belgische profielen maar verantwoordelijk meer zijn voor 10% van de shares. 9 shares komen uit Zuid-Afrika, 7 uit de UK en 16 geven geen verblijfplaats aan. Opvallend is dat minimaal 16 profielen als globale Nieuw Rechtse activisten kunnen beschouwd worden. Deze profielen doen niets anders dan constant Nieuw Rechtse propaganda sharen en posten uit alle hoeken van de wereld. 

De uptake van de sociale mediacommunicatie van Schild & Vrienden is dus niet zozeer een indicatie van een breed draagvlak bij de ‘Vlaamse jeugd’, bij de nieuwe generatie, maar van hun uptake en inbedding binnen een transnationale Nieuw Rechtse niche. Die bevinding werd ook duidelijk geillustreerd toen ik al die profielen een maand later terug bezocht. Het merendeel van die profielen postte dan enthousiast berichten om de extreemrechtse activist en voormalige leider van de English Defence League Tommy Robinson vrij te krijgen. De viraliteit van de  sociale media posts van Schild& Vrienden is een effect van het feit dat er een globaal Nieuw Rechts netwerk bestaat van activisten, intellectuelen en politici die uit ideologische overtuiging retweeten en sharen. 

Dat Nieuw Rechtse netwerk is echter niet louter een digitaal netwerk van keyboard warriors. Het bestaat uit een netwerk aan verschillende Nieuw Rechtse  (digitale) media (zoals Red Ice, Altright.com, Counter Currents, the Gateway Pundit of in eigen land Sceptr), bewegingen (Schild & Vrienden, Generation Identity, Studiegenootschap Erkenbrand), bekende activisten (Lauren Southern, Brittany Pettibone, Martin Sellner en zelfs Bannon) en politici en politieke partijen die graag meesurfen op deze Nieuw Rechtse golf (Baudet en zijn Forum voor democratie, Farage en Vlaams Belang). 

Meteen wordt ook duidelijk dat het niet louter gaat om retweets en shares: het gaat over een netwerk van actoren die betrokken zijn in een politiek-ideologische strijd. De shares en tweets dienen een metapolitiek doel: het verspreiden en normaliseren van de Nieuw Rechtse ideologie. 

Opmerkelijk is dus dat we in een tijdperk aanbeland zijn van globaal Nieuw Rechts nationalisme. We zien vandaag een Nieuw Rechtse elite ontstaan die opereert op een globale schaal en die inzet op het opschalen en connecteren van diverse nationale Nieuw Rechtse actoren. Martin Sellneir is de verbinding tussen de UK-activist Tommy Robinson, de Canadese Lauren Southern en de Amerikaanse Alt-Righter Brittany Pettibone. Sellner is ook geconnecteerd met Dries Van Langenhove. Elk jaar organiseert de identitaire beweging ook een zomeruniversiteit waar activisten uit verschillende landen opgeleid worden. Eén van die deelnemers was Dries Van Langenhove.

Nationalisme en anti-migratiestandpunten zijn lang geen marginale standpunten meer. Schild & Vrienden radicaliseren die ideeën verder. 

We zien dus dat die kleine schare Nieuw Rechtse elite bouwen aan een netwerk van radicaal Nieuw Rechtse activisten. Dat is allemaal geen toeval, het is deel van een lange termijnstrategie. Dat wordt onder andere duidelijk in hoe de identitaire beweging zich ontwikkeld heeft. De verschillende nationale Generation Identity bewegingen werken nu ook effectief samen op pan-Europese schaal onder de noemer Defend Europe. De Nieuw Rechtse activisten gebruiken de schaalvoordelen die zo’n globaal netwerk met zich meebrengt voor lokale nationalistische actie. Als we bijvoorbeeld de protesten in Chemnitz willen begrijpen, dan kunnen we dat enkel door ook het supra-nationale karakter van die protesten te belichten. Immers, ook daar is er niet louter sprake van bezorgde burgers of zelfs maar actoren als Pegida of AFD, Martin Sellner en Brittany Pettibone waren samen met de Identitaire Bewegung ook aanwezig. 

De metapolitieke strijd van Schild en Vrienden

Het is het bestaan van dit globale netwerk dat coherentie schept in de actiemethoden, ideologie en de metapolitieke strategie van de vele nationale activistische bewegingen. We kunnen twee grote centra detecteren die in de laatste decennia een bepalende ideologische en strategische invloed hebben gehad op activistische Nieuw Rechtse bewegingen als Schild & Vrienden. Enerzijds is de Europese identitaire beweging zeer bepalend en anderzijds de Alt-Right in de VS. Zowel Generation Identity als de Alt-Right zijn erfgenamen van La Nouvelle Droite uit de jaren 60 van de vorige eeuw. Spilfiguren van toen, Guillaume De Faye, Dominique Venner en uiteraard Alain De Benoist worden gretig geciteerd en opgevoerd. En het centrale bindmiddel is de metapolitieke strijd, de culturele of ideologische strijd. De centrale idee achter die strategie is dat de politiek maar kan veranderen (lees naar uiterst rechts opschuiven) als eerst de cultuur verandert. 

In Europa lag de nadruk in de laatste 10 jaar op het activistisch model dat Generation Identity heeft opgezet. Deze pan-Europese beweging vertrekt vanuit het idee dat het Avondland wordt bedreigd door de kosmopolitische elites die de naties opofferen door enerzijds supranationale constructies op te zetten als de EU, en anderzijds massale migratie toe te laten. In naam van de jonge generatie, verklaren die bewegingen de oorlog aan de ‘soixante-huitards’, de cultuurmarxisten en de linkse elite die de media in handen heeft. Zij worden beschuldigd van het verdraaien van de realiteit, van het voorliegen van de bevolking.

Het actiemodel vertrekt vaak van kleinschalige acties zoals de bezetting van een terrein in Poitiers waar een Moskee zou gebouwd worden. Dergelijke kleine lokale acties met enkele tientallen activisten worden vervolgens gemediatiseerd. Via hun sociale media communicatie wordt vervolgens een veel breder en internationaler publiek bereik die door hun interactie met die berichten de beweging meer bekendheid en impact doet verwerven.

S&V stickers met opschriften als ‘White lives matter’ of ‘It’s okay to be white zetten op sluwe wijze een old skool bloed -en bodem-nationalisme in de markt.

Sinds de spraakmakende digitale strijd van de Alt-Right om in de VS Trump te helpen verkiezen, zien we dat er wereldwijd honderden, zo niet duizenden Facebookpagina’s gecreëerd worden die Nieuw Rechtse memes produceren op maat van de lokale context. De Alt-Right startte, net zoals de Europese Nieuw Rechtse bewegingen, in eerste instantie als een klassieke metapolitieke beweging.

In navolging van hun Nieuw Rechtse leermeersters werden er denktanks opgezet, instituten uit de grond gestampt en websites gelanceerd die allen ten dienste stonden van het uitdenken en verspreiden van de Nieuw Rechtse ideeën. De grote impact kwam er pas toen die verschillende Noord-Amerikaanse Nieuw Rechtse bewegingen hun ‘wit nationalisme’ gingen enten op de internetcultuur van 4chan en 8chan. De meme werd hun favoriete drager. 

De meme – simplistische gesteld een foto, gif of video vaak met een grappig opschrift – werd ingezet als een metapolitiek wapen. Het format van de meme is perfect aangepast voor uptake door de algoritmes van de sociale media. Het genereert snel likes en comments, en velen delen het omdat ze het grappig vinden, of omdat ze de boodschap onderschrijven of net om hun verontwaardiging te laten blijken. Het grappige en vaak controversiële karakter van de meme heeft bovendien een belangrijk strategisch potentieel. Het laat toe om een radicale boodschap te verpakken als humor.

Indien de meme passeert, passeert ook de radicale boodschap. Als er toch iemand over valt en er kritiek of zelfs een storm van protest komt, kan men zich altijd distantiëren. Het was immers niet zo bedoeld, het was een grapje. Misschien een slecht grapje, maar toch, slechts een grapje. Hierin zit dus het metapolitieke potentieel van de meme. Ze laat toe radicale boodschappen te laten circuleren onder het mom van een grapje. Het feit dat ‘men’ daarover valt kan dan weer gebruikt worden als een bewijs dat de politiek correcte kerk doordraaft. Dat je niets meer kan zeggen. Die strategische ambivalente is vanuit metapolitiek oogpunt uiteraard heel interessant. En ook succesvol.

Het bloed-en bodem nationalisme van Schild en Vrienden

Schild & Vrienden brengt het discours en actiemodel van de identitaire bewegingen samen met de digitale strijd door middel van memes en ent ze op klassiek extreemrechts Vlaams nationalisme. Beide actiemethoden staan ten dienste van het laten circuleren en het normaliseren van ‘edgy’ ideeën. Er wordt gedweept met een fascistische esthetiek, met klassiek conservatieve revolutionaire slogans en alt-right memes die gericht zijn op het triggeren van links. Als deze communicatieve interventies zijn dragers van hun metapolitieke strijd. Die strijd is uiteraard een ideologische strijd.

In naam van de nieuwe generatie wordt gepleit voor een old skool bloed en bodem-nationalisme. Die ideologie vertrekt vanuit het idee dat het traditionele gezin – met een voor de kinderen zorgende vrouw – en een alpha-man de hoeksteen is van de gezonde natie. Het is vanuit die normerende blik op de homogene natie dat Nieuw Rechtse activisten strijden tegen transgenders, tegen mannen die niet voldoen aan de norm van sterke hetero-man. Het vanuit die logica dat Van Langenhove zich verzet tegen genderstudies, tegen ‘dikke vrouwen’ en mannen. Het is ook vanuit die logica dat gepleit wordt voor ‘sterke mannen’, voor een cultus van het lichaam en dat er verdedigingstraining en bokslessen worden opgezet. 

Mannen moeten weer ‘echte mannen’ worden die niet alleen de wil hebben om voor de natie te strijden, maar ook de kracht en de ruggengraat. Die zich willen inschrijven en opofferen voor een groter doel. Het vrijwaren van de tradities, van de natie die vandaag degenereert door toedoen van de linkse elite, door migratie en kosmopolitische dromen.

De natie is binnen deze ideologische traditie niet louter de culturele natie, maar de bloed-en bodem natie. Concreet betekent dat dat de natie niet louter verbeeld wordt als een culturele eenheid. De nadruk komt te liggen op de bloedband van tussen het volk en de grond waarop het volk leeft. De nadruk komt dus te liggen op de ‘witheid’ van het Vlaamse volk.

Schild & Vrienden stickers met opschriften als ‘White lives matter’ of ‘It’s okay to be white’ zijn niet alleen duidelijke referenties naar slogans die door de meest radicale Alt-Right-groeperingen gebruikt worden, ze verwijzen ook naar dat bloed -en bodem-nationalisme. Uiteraard gebeurt dat officieel allemaal onder mom van ‘ironie’ en om de ‘linksen te triggeren’. De strategische ambivalentie maakt het mogelijk om onder het mom van een ‘grap’ huidskleur terug te introduceren als een centraal criterium in het definiëren van ‘onze identiteit’. 

Als Van Langenhove daar op wordt aangesproke door Joël De Ceulaer, blaast hij meteen warm en koud. Enerzijds stelt hij categoriek: “Het is niet omdat je hier geboren bent, dat je een Vlaming bent. (…) Een katje dat geboren wordt in een paardenstal is nog geen paard.” Deze metafoor stelt de Vlaming voor als een kwestie van biologische soorten. Net zoals katten geen paarden kunnen zijn, kunnen migranten in die logica ook nooit Vlaming zijn. Vlaming ben je dus omdat je een generationele Vlaamse stamboom hebt, omdat je een bloedband hebt met de Vlaamse grond. ‘Blank’ is in die zin ook een element van het ‘Vlaming-zijn’, immers zo stelt Van Langenhove: “Als je naar de geschiedenis kijkt, is de Vlaming altijd blank geweest.” 

In goede metapolitieke traditie wordt die claim vervolgens meteen afgezwakt door Van Langenhove: “Wat niet wil zeggen dat blank zijn een voorwaarde is om Vlaming te zijn.” Wat dan wel de voorwaarden zijn om Vlaming te zijn, worden niet beantwoord. Die vaagheid zorgt ervoor dat zijn boodschap aanvaardbaarder wordt, en tegelijkertijd begrijpt de achterban maar al te goed de boodschap. Vlamingen zijn blank. Die interpretatie van zijn positie wordt ook duidelijk in de gesprekken in besloten groep, of in reacties op hun Facebook-posts door hun volgers die zich duidelijk verbeelden als witte Vlamingen. 

Het hooghouden van de twijfel is van cruciaal belang is in de metapolitieke strategie. Vanaf het moment dat de twijfel weggenomen wordt, valt de strategie in duigen. Dan is het voor iedereen duidelijk dat de activisten daadwerkelijk geloven in een homogene natie gestoeld op het principe van bloed -en bodem. Dat was de doodsteek voor de Alt-Right in de VS. Vanaf het moment dat duidelijk werd dat er niet louter voor de lol werd gedweept met Hitler, fascisme en nazisme, was de beweging verbrand. Hun ingang bij de ‘normies’ of de ‘lamestream’ verdween. De enige verdedigingslinie die op dat moment nog mogelijk is, is de idee van het complot. Degenen die de strategie ontbloten worden dan beschuldigd van vervalsing, van Fake News of censuur. 

Is Schild en Vrienden een marginaal fenomeen?

De vraag is nu, of we Schild & Vrienden niet overschatten. Is het niet een ‘marginaal’ fenomeen. Het antwoord hierop is complex. Een heel pak van de ideeën die ze voorstaan, vinden vandaag de dag vruchtbare grond in de mainstream. In die zin is de metapolitieke strijd in de laatste decennia heel succesvol geweest. Nationalisme en anti-migratiestandpunten zijn lang geen marginale standpunten meer. Bewegingen als Schild & Vrienden radicaliseren die ideeën nogmaals en vinden helaas ook ingang. Mensen als Siegfried Bracke tweetten dat ze vele ideeën van Van Langenhove interessant vinden. Francken’s Twitter post over mannen in lingerie, kan maar begrepen worden als een politiek van herkenning ten aanzien van deze doelgroep. Kortom, bewegingen als Schild & Vrienden rekken dus mee de grenzen op van het aanvaardbare. 

Bovendien is het belangrijk vast te stellen dat deze groep niet louter in een globaal Nieuw Rechts netwerk ingebed zit. Schild & Vrienden is ook lokaal stevig ingebed. De radicaliteit van hun standpunten en acties verhindert niet dat ze een platform krijgen op allerhande rechtse media en Vlaams nationalistische organisaties. Van Doorbraak, tot de Vlaamse Volksbeweging, Voorpost en de Marnixkring: ze geven Schild & Vrienden militanten allen het woord. De leden van Schild & Vrienden komen niet louter uit traditionele Vlaams nationalistische studentenbewegingen zoals KVHV en NSV, ze zijn ook actief binnen jong N-VA en het jong Vlaams Belang. Sommigen komen zelfs op bij de verkiezingen in het najaar. 

Degenen die van mening zijn dat Schild & Vrienden de aandacht niet waard is. Dat media de beweging moeten dood zwijgen, vergissen zich. Ze zijn vandaag aan de start van hun ‘mars door de instituties’. Het is beter dat we ons daar vandaag van bewust zijn, en dat hun strategie en ideologie bloot wordt gelegd, dan dat we ons ogen sluiten voor deze Nieuw Rechtse opmars. Dit zijn niet louter grappende studenten, het old skool bloed -en bodemnationalisten. Dat is geen grap. Dat is een bloedernstige realiteit. Laten we nu hopen dat de Pano-reportage niet alleen ogen opent, maar ook tot actie aanzet. 

In het boek Nieuw Rechts vind je  meer informatie over Nieuw Rechts en Schild & Vrienden. Tevens kan je ook het diggit dossier erop na slaan over The Global New Right