Benali is een Bad Boy

Abdelkader Benali als literaire celebrity

8 minutes to read

Article

G. H.

08/06/2016

Abdelkader Benali schreef met Bad Boy een boek over de casus van Badr Hari. In een interview dat hij in talkshow Pauw en Witteman gaf valt op dat hij de belangstelling rond de roman omarmt, om zich er vervolgens van te distantieren.

Introductie

Abdelkader Benali geeft in 2013 bij talkshow Pauw en Witteman zijn visie op de casus van kickbokser Badr Hari. Het intigreert mij waarom een auteur wordt uitgenodigd hierover te praten. Op welke autoriteit doet hij dat? Hoe ver kun je hier als schrijver in mee gaan, en wat voor reacties lokt dit uit? Bovenal: hoe is de rol van Benali in dit publieke debat te verklaren?

Abdelkader Benali (1975, Marokko) debuteert in 1996 succesvol in de Nederlandse literatuur met Bruiloft aan zee. Zijn tweede roman, De langverwachte (2002), wordt in 2003 bekroond met de Libris Literatuurprijs voor beste Nederlandstalige literaire roman. Voor De stem van mijn moeder (2010) ontvangt hij de E. du Perronprijs. Deze prijs krijgt hij toegekend vanwege zijn actieve culturele bijdrage aan het bevorderen van wederzijds begrip tussen in Nederland woonachtige bevolkingsgroepen. De positie van de migrant in de samenleving is, naast sport – Benali is een fanatiek hardloper -, een veelvuldig terugkerend thema in zijn werk. Naast romans schrijft hij reisverhalen, columns en artikelen, toneel en gedichtenbundels. Ook presenteerde hij diverse boekenprogramma’s op televisie, zoals Benali Boekt, waarin hij verschillende bekende Nederlandse auteurs interviewt (Writers Unlimited, 2015).

Bad Boy

Eind 2013 komt Benali’s boek Bad Boy uit. Het is zijn dan zesde roman in acht jaar tijd. In lijn met zijn eerdere literaire werk stipt de auteur ook in dit boek de dubbele culturele identiteit van de migrant aan. In Bad Boy wordt de opkomst en ondergang van een Amsterdams-Marokkaanse kickbokser beschreven. Voor dit boek heeft Benali zich laten inspireren door de casus van kickbokser Badr Hari. Het dan zeer actuele thema van een vechtsporter die wordt veroordeeld voor verschillende geweldsdelicten, waarvan de mishandeling van een zakenman op een dancefeest de meeste aandacht genereert, en diens relatie met een welbekende glamourdame zorgen voor zeer veel media-aandacht (Nu.nl, 2013)

Benali verwerkt beide onderwerpen in zijn roman. Daarnaast doet hij veel vooronderzoek. Hij bezoekt de volksbuurt in Amsterdam-Oost waar Hari opgroeit. Hij schrikt van de slechte leefomstandigheden voor kinderen in deze wijk. De criminaliteit is hoog, en er is weinig uitzicht op een betere toekomst (Van der Vondel, 2013).Daarnaast verdiept Benali zich in de kickbokssport: hij woont een kickboksgala bij, en gaat zelf kickboksen om de ‘kick’ ervan te ervaren (NOS, 2013). Bovenal raakt de schrijver gefascineerd door de persoon Badr Hari. De transformatie van het schuchtere en kansloze jongetje tot een gevreesd en succesvol topsporter fascineert hem. ‘’Hij is een jongen van het volk […]. Zijn extreme aaibaarheid en extreme gewelddadigheid lijken elkaar uit te sluiten. Hoe die twee in één mens kunnen bestaan, riep vragen bij me op’ (Lok & Schoof, 2013). Daarbij legt hij, zelf ook opgegroeid in een dergelijke achterstandswijk, de link met zijn eigen leven. “De Marokkaanse wetten rond eer en schaamte, druk van buitenaf en binnenuit. Het is zwaar om elke dag te horen dat je niks voorstelt. Ik vond in de literatuur mijn vlucht uit dat milieu. Voor Badr was dat de vechtsport” (De Stentor, 2013).

Abdelkader Benali - Bad Boy

In de media

Het valt op dat Benali rond het verschijnen van Bad Boy met enige regelmaat in de media verschijnt om te praten over zijn roman. Daarnaast wordt ook zijn visie gevraagd in de kwestie rond Hari. Zo is hij op 14 maart en 11 oktober 2013 te gast bij de talkshow Pauw en Witteman. In de eerste uitzending legt hij de link tussen het boek en de actualiteit. Ook analyseert Benali de persoon en topsporter Hari. Hij legt uit waarom hij zo door hem gefascineerd is. De auteur probeert zich, net als in zijn boek, te verplaatsen in de kwetsbaarheid van de kickbokser, in plaats van alleen de focus te leggen op zijn negatieve kanten. In de tweede uitzending zit hij tegenover Saskia Belleman, juridisch verslaggever bij De Telegraaf. Benali is uitgenodigd om samen met Belleman de casus rond de mishandelde zakenman Koen Everdink te analyseren. In deze zaak is Hari een van de hoofdverdachten. Benali was aanwezig in de rechtszaal en heeft (even) met de kickbokser gesproken. Het feit dat de auteur een boek heeft geschreven dat geïnspireerd is op Hari komt eveneens kortstondig voorbij – het boek verschijnt immers een maand later al.

Schrijvers verschijnen de laatste decennia steeds vaker in de publiciteit. Joe Moran verklaart dit fenomeen in Star authors (2000). Volgens hem wordt literatuur steeds meer een merk, waarbij het commerciële belang, de boekenverkoop, centraal staat. In dit kader is de persoonlijkheid van de schrijver dan ook van belang. Media-optredens dragen bij aan diens (geveinsde) authenticiteit. Een auteur die authentiek, origineel en het liefst grappig overkomt draagt immers bij aan de boekenverkoop. Vaak zijn dergelijke promotie-initiatieven geconstrueerd door de uitgever. Media kunnen er dan ook in grote mate voor zorgen dat een schrijver een podium krijgt om zich te laten zien, en een boek een ‘bestseller’ wordt. Denk hierbij aan talkshows als De Wereld Draait Door en Pauw (en Witteman) waar met enige regelmaat auteurs aanschuiven om te praten over hun werk (Moran, 2014).

Een auteur die authentiek, origineel en het liefst grappig overkomt draagt immers bij aan de boekenverkoop.

Benali zelf verklaart dat hij de roman als hét middel bij uitstek ziet om het ‘’avant-gardedenken over etniciteit aan [te] moedigen’’. Hij wil dat zijn werk functioneert als object van maatschappelijke discussie in de publieke ruimte. ‘’Het boek moet ergens de literaire snelweg op. Als het maatschappelijke de inrijstrook is, vind ik dat prima. Het werkt. Kijk alleen al naar het feit dat wij in dit gesprek [interview met UvA maandblad Babel, red.] geen enkele keer de naam van de hoofdpersoon noemen, maar steeds Badr Hari noemen.’’ Benali benadrukt echter dat zijn boek geen biografie, maar een roman is. Hij heeft enkel op verbeeldingsvolle wijze ingespeeld op de actualiteit (Lok & Schoof, 2013). Dit verklaart, naast het promotionele aspect, ook zijn aanwezigheid bij Pauw en Witteman. Toch zet Benali zich ook af tegen deze medialisering rond zijn persoon. Hij stelt dat het publiek verwacht dat schrijvers zo authentiek mogelijk overkomen. Waarbij diens imago vooral wordt gepresenteerd in zijn boeken, en in mindere mate door zijn aanwezigheid in diverse media. ‘‘Daarom ben ik zo blij dat het boek eindelijk verschenen is: het boek kan mij nu framen. Nu hoeven mensen mij in talkshows bijvoorbeeld niet meer te vragen wat ik van Badr Hari vind, want dat staat in het boek. Nu ben ik van het hele gezeik af’ (Lok & Schoof, 2013). Het valt op dat Benali in dit interview zowel de publieke belangstelling omtrent zijn persoon en de roman omarmt, om zich hier vervolgens weer van te distantiëren. Staat dit opvallende contrast op zichzelf, of komt het vaker voor dat een literair auteur zich in deze spagaat bevindt? En hoe is dit fenomeen te verklaren?

De modernistische schrijver in de massacultuur

Zowel Galow (2010) als Franssen (2010) constateren dat deze tegenstelling tussen de schrijver die zich enerzijds voordoet als gemedialiseerd fenomeen om boeken te verkopen, en anderzijds gewaardeerd wil worden als autonoom en literair hoogstaand auteur te herleiden is tot de opkomst van de culturele industrie en de verschillende opeenvolgende media-revoluties. De modernistische schrijver – die weinig boeken uitbrengt, autonomie, intellect, kwaliteit en onafhankelijkheid centraal heeft staan – staat tegenover de populaire kapitalistische massacultuur, die vooral draait om het imago van de schrijver, productie en boeken verkopen. Hierdoor ervaart de auteur vaak een worsteling met zijn publieke individualiteit (Galow, 2010; Franssen, 2010). Deze tegenstelling is volgens Moran (2014) ook zichtbaar in de constructie rond de ‘’literaire celebrity’’. Naast de uitgever en diens promotionele strategieën rond de schrijver, moet immers ook aan een bepaalde literaire standaard voldaan worden. Hier is vooral de rol van het culturele kapitaal van belang. Wanneer de auteur hier met zijn werk niet aan voldoet, worden de schrijver en het werk van kritisch repliek voorzien. Hierin verschilt de literaire celebrity van de gewone celebrity (Moran, 2014). De reacties op Benali’s onderwerpkeuze en diens opzichtige link met de realiteit en actualiteit, lokken dan ook het nodige uit in literaire media.

De schrijver moet van zijn uitgever enerzijds onder de aandacht komen van (potentiële) lezers om boeken te verkopen, anderzijds wil hij aan een bepaalde literaire standaard voldoen.

Chloé Vondenhoff omschrijft Bad Boy in Literair Nederland als een poging om Hari ‘’literair te portretteren’’, om zodoende de persoon achter de kickbokser te ‘’vermenselijken’’. Benali’s intenties met het boek worden in twijfel getrokken: ‘’[H]et [is] ook overduidelijk dat het ‘achterklap’ verhaal erachter goed scoort bij veel lezers geïnteresseerd in het roddelcircuit’ (Vondenhoff, 2014). Jeroen Vullings (Vrij Nederland) zet vraagtekens bij Benali’s nadrukkelijke aanwezigheid in het opinieklimaat, waarin hij het opneemt voor Hari. De hieruit gegenereerde controverse draagt bij aan de publiciteit, en dus een hogere boekenverkoop. Er worden vraagtekens gezet bij zijn mercantiele standpunt: ‘’Bad Boy heeft inderdaad trekken van tendensliteratuur, hiërarchisch een minder literair genre. Door Benali’s buitenliteraire nadruk op dat aspect, dreigt dat nu de lezing van Bad Boy dominant te kleuren’ (Vulings, z.j.). Sebastiaan Kort gaat in NRC Handelsblad nog een stap verder, en uit harde kritiek op Benali’s aanwezigheid bij Pauw en Witteman. Hij mocht daar enkel aanschuiven omdat hij ‘’iemand [is] die iets met Badr Hari doet’’, waarbij fijnzinnig wordt aangestipt dat de schrijver ‘’geen Badr-autoriteit [is] en [hij] wekt ook niet de indruk dat hij die heeft willen worden.’’ Kort stelt verder dat de roman vooral draait om de auteur, en in mindere mate om de kickbokser" (Kort, 2013). De drie literaire critici uiten allen kritiek op Benali's nadrukkelijke publicitaire voorkomen, en zijn (te) directe link met de actualiteit in zijn roman. Het draait vooral om het verkopen van boeken. Dit alles zou ten koste gaan van zijn maatschappelijke positie als gerespecteerd literair auteur. Benali reageert nuchter en laconiek op de kritiek dat hij zou profiteren van de aandacht rond Badr Hari: ‘’We leven in 2013, er zijn zoveel thema's en dit zijn de thema's van deze tijd. Kunstenaars en schrijvers doen daar iets mee, dat is onze taak en plicht." Dat het boek enkele dagen nadat het in winkel lag al toe was aan een tweede druk, is natuurlijk mooi meegenomen (Funx, 2013).

Conclusie

Benali heeft zich gedurende de jaren ontpopt tot zelf geconstrueerd specialist betreffende de positie van de migrant in de samenleving. Dat hij met Bad Boy ook inspeelt op de actualiteit, uitgebreid vooronderzoek heeft gedaan naar de kwestie rond Badr Hari en als schrijver positie inneemt in het publieke debat, verklaart zijn optredens bij Pauw en Witteman. Verder is dit medium voor de auteur een goed promotiemiddel om zijn boek en thematiek onder de aandacht te brengen. Dat hij in de ogen van literaire critici soms een stap te ver gaat in het inspelen op de actualiteit met zijn roman, neemt hij ogenschijnlijk voor lief. Negatieve publiciteit is immers beter dan geen publiciteit. Wanneer de roman uit is, is het echter gedaan met zijn media-uitjes. Dan zet hij zich af van de talkshow en staat het boek op zichzelf, om zo de visie van de auteur te representeren. Dit alles kenmerkt de tegenstrijdigheid van de literaire celebrity. De schrijver moet van zijn uitgever enerzijds onder de aandacht komen van (potentiële) lezers om boeken te verkopen, anderzijds wil hij aan een bepaalde literaire standaard voldoen. In deze opdeling tussen modernist en marketeer, lijkt Benali rondom Bad Boy meer de kant van de marketeer gekozen te hebben. Dit heeft geresulteerd in goede verkoop, maar ook in meer negatieve kritieken. Omtrent deze roman is hij zelf een beetje verworden tot literaire Bad Boy. Hij zal het als zelfverklaard avant-gardist niet zo erg hebben gevonden.