De rol van universiteiten in het conflict

Een goede universiteit staat midden in de wereld en volgt alle gebeurtenissen en bediscussieert deze. Dat geldt dus ook voor onze universiteit. Ons vroegere credo was ‘understanding society’ en dat credo geldt tot op de dag van vandaag. Gaat het om het klimaatdebat, gaat het om het debat over migratie, over multiculturaliteit, over Europa, over populisme, onze wetenschappers onderzoeken wat er op deze en andere gebieden gebeurt, publiceren erover en debatteren erover met elkaar en in de media.

Een kenmerk van een goede academische studie en analyse, is dat alle mogelijke kanten van welk onderwerp dan maar zo veel als mogelijk worden onderzocht en belicht. De wetenschapper beschouwt het onderwerp in kwestie, gaat geen gegeven of mening uit de weg en met academische nieuwsgierigheid probeert hij of zij vragen te stellen en deze vragen op een verantwoorde manier te beantwoorden.  Dat is de wetenschappelijke benadering. Dat dat niet altijd makkelijk is, zeker als het gaat om maatschappelijke vraagstukken, zien we vooral terug in het feit dat wetenschappers zelf ook meningen hebben. Een wetenschapper kan ofwel een klimaatontkenner zijn, een klimaatscepticus zijn of een klimaatwaarschuwer, maar de echte wetenschapper is hij of zij die in eerste instantie geen positie inneemt in het onderzoek en alles onderzoekt en beschouwt, de feiten laat spreken en dan tot een academisch oordeel komt. Dat is niet altijd gemakkelijk! Soms heeft een wetenschapper een mening die uiteindelijk helemaal niet onderbouwd wordt door het onderzoek en de data.

Een aloud dilemma

Alle wetenschappers worden met dit dilemma geconfronteerd en de beste wetenschappers zijn diegenen die in staat zijn de afstand tot de materie te bewaren en de feiten zoveel mogelijk te laten spreken. Voorwaar geen gemakkelijke opgave.

Toch is een ding voor alle wetenschappers niet moeilijk: ze dienen alle aspecten van het te onderzoeken object erbij te halen en er geen een over te slaan. Een goede wetenschapper streeft naar representativiteit, en deinst nergens voor terug. Dan hebben de uitkomsten van het onderzoek immers ook de hoogste betrouwbaarheid en validiteit. En dat wordt snel waargenomen door de vakgenoten.

Waar wil ik heen?

De Hamasoperatie ‘Zondvloed van de Aksa’ en de reactie van Israel is een supergevoelig onderwerp. De gebeurtenissen roepen heftige emoties op en begrijpelijk! Dat geldt uiteraard de nietsontziende moord op de Israëlische burgers door Hamasterroristen en de duizenden doden die vielen en nog steeds vallen door Israëlisch vuur. Toch geldt ook hier dat wetenschappers, hoe moeilijk ook, afstand tot de materie dienen te bewaren. Het zijn juist de wetenschappers van wie verwacht mag worden dat zij, in dit geval, kijken naar de beweegredenen van beide partijen en vast proberen te stellen hoe het komt dat we gekomen zijn bij de situatie zoals deze zich heeft ontwikkeld op 7 oktober en daarna. De wetenschapper gaat in op de aspecten die beide partijen kenmerken en die ervoor gezorgd hebben dat dit conflict weer kon oplaaien.

En dat is precies wat collega Michiel Bot in mijn ogen niet heeft gedaan. In zijn beschouwing van het conflict focust hij vrijwel volledig op de in zijn ogen alle internationale regels en VN-revoluties schendende manier waarop Israel al sinds jaar en dag de strijd aangaat met de Palestijnen, of dat nu Fatah is of nu Hamas of anderszins. Het stuk is een lange opsomming van alle mensenrechtenschendingen die Israel begaan heeft, maar ik lees geen woord over de vraag waarom Israel zich zo ontwikkeld heeft. Dat Israel allerlei mensenrechten heeft geschonden en nog schendt lijdt geen twijfel. Maar, zo zou de lezer van het stuk van Bot zich kunnen afvragen, waarom doet dat land dat? We lezen niets over de al decennia durende politieke agitatie tegen Israel, de aanslagen van Palestijnse terreurorganisaties op Israelische doelen, en de eindeloze dreiging die van een beweging als Hezbollah in Libanon en Iran uitgaat. Bovendien vuurde Hamas de laatste jaren regelmatig raketten op Israël af. Een conflict kent op zijn minst twee kanten. Bot laat er echter maar een zien.

Het is mijn stellige overtuiging dat Hamas de strijd in woorden, offline en online, met veel interesse volgt en Hamas heeft er baat bij dat er stukken als die van Bot verschijnen, want ze wekken de indruk academisch te zijn, staan op websites van universiteiten of van universiteitsbladen en genieten daarmee een zekere autoriteit. Stukken die alleen maar Israelkritiek ademen en geen kritiek of veroordeling van Hamas bevatten, brengen Israël meer in het nauw en maskeren de misdaden van Hamas. De propagandaoorlog die woedt lijkt zo meer en meer in het voordeel van ‘de Palestijnen’ te zijn, of in elk geval niet in het nadeel van Hamas en des te meer in het nadeel van Israël.

Collega Bot weet wat hij opschrijft. Hij richt zijn aandacht op het ‘misdadige’ Israël maar als hij een neutrale jurist was geweest, was hij ook ingegaan op de positie van Hamas, en andere Palestijnse terroristische organisaties, op hun ‘partijprogramma’s’ die streven naar de vernietiging van de staat Israel en de link gelegd hebben met de vraag waarom Israel zo hard reageert. Op die manier begrijpt de lezer wel beter waarom Israel doet wat het doet. Het land kan zich geen enkele nederlaag veroorloven want dan wordt het van de kaart geveegd.

Hetzelfde verwijt van eenzijdigheid geldt wat mij betreft ook voor ‘het gesprek’ dat hij dinsdag 28 november organiseert aan Tilburg University onder de titel ‘Palestina/Israel/Nederland: Racisme, Islamofobie, Antisemitisme en Kritische Solidariteit’. Het woord Hamas komt niet in de titel voor. Een blik op het programma laat zien dat er geen enkele spreker uitgenodigd is die de Israëlische kant van het conflict verdedigt of toelicht. Het is een gesprek dat een academische instelling eigenlijk onwaardig is. Immers, belangstellenden voor het ‘gesprek’ hebben er baat bij over alle aspecten van het conflict te worden geïnformeerd.

In tijden van conflict dienen wetenschappers in hun academische analyses de afstand te bewaren en in debatten en gesprekken ernaar te streven alle zijden te laten horen. Dat dat niet gemakkelijk is bewijst de onderhavige case.